Aanhoudende (chronische) pijn is complex

Pijn en zeker aanhoudende (chronische) pijn is ontzettend complex. Ik ben al heel wat jaren dit onderwerp aan het bestuderen en ik blijf mij verbazen over de complexiteit. Hoewel dit zeer intimiderend en soms zelfs demotiverend kan zijn, zijn er daardoor juist ook zoveel mogelijkheden! Vandaar dat Hulpbronnen ook zo’n diversiteit heeft aan onderwerpen, alle hebben ze de potentie jouw te helpen, maar geen enkele hulpbron kan dat alleen.

Een mooie vergelijking om aanhoudende (chronische) pijn beter te begrijpen

Christine Price schreef een hele mooie analogie (een soort vergelijking) om haarzelf te helpen om pijn, en het management hiervan, beter te begrijpen. In deze blog geeft ik hier een verkorte, vertaalde versie van. Deze analogie maakt, in mijn beleving, echt duidelijk hoe complex aanhoudende (chronische) pijn is. De analogie is gebaseerd op een kleinschalige gemeenschap (of woongroep), met individuele bewoners die samenwerken ten gunste van het geheel. Het weegt de dominante eigenschappen, hoe deze variëren en elkaar beïnvloeden en hoe dit van invloed is op het geheel. Zo ontstaat en een goed functionerende, gezonde gemeenschap of een ongezonde.

Een gemeenschap

Negen jonge vrienden hebben samen besloten om een gemeenschap te vormen. Iedereen helpt om voedsel te verbouwen, te zorgen voor de dieren en te helpen met het onderhoud van het gebouw van de gemeenschap. Het doel is om een levendige, vrolijke, hardwerkende en naar buiten gerichte gemeenschap te vormen. Ieder individu heeft 1 bepaalde sterke eigenschap:

• Casper – catastroferen
• Henry – hypervigiliant (erg bewust zijn van wet er in je lichaam gebeurt)
• Annette – angstig
• Deborah – depressief
• Sanne – slaapproblemen
• Patrick – positiviteit
• Vera – veerkrachtig
• Tamara – heeft een trauma meegemaakt
• Bernhard – heeft een lage bloeddruk

Sommige van deze eigenschappen zijn al vanaf de geboorte aanwezig (bijvoorbeeld angstig zijn), terwijl anderen het gevolg zijn van hun opvoeding (bijvoorbeeld veerkrachtigheid).

Variatie

Hoe intens of aanwezig een bepaalde eigenschap van iemand is, varieert in de tijd. Ook heeft het te maken met de interacties van de vrienden onderling en wat er verder gaande is in het leven, inclusief de fysieke gezondheid. De invloed van de een op de ander varieert ook. Zo heeft bijvoorbeeld Deborah een sterkere invloed dan Vera.

Zo is elk uur, elke dag, elke, week, elke maand anders in de gemeenschap. Op een gegeven dag kan de invloed van Annette haar angstigheid erg hoog zijn, maar de depressie van Deborah laag. Tamara kan veel last hebben van herinneringen aan haar trauma, maar kan ook de veerkracht in Vera hoog zijn. Maar op een andere dag, of ander moment van de dag kan dit weer anders zijn.

Invloed

In zo’n hechte gemeenschap is het onvermijdelijk dat de vrienden invloed hebben op elkaar. Bijvoorbeeld, wanneer Tamara overweldigd wordt door de herinneringen aan haar trauma en deze met Annette bespreekt, kan de angst van Annette ook toenemen. Sanne had misschien al een tijdje geen last van haar slaapproblemen, maar wanneer ze naar Tamara luistert worden deze getriggerd. De positiviteit van Patrick heeft mogelijk een goede invloed op alle andere.

Naast de veranderingen in een persoon en tussen de personen van de gemeenschap, zijn er nog andere factoren die invloed uitoefenen. Sommige van die factoren zijn gerelateerd aan de omgeving, bijvoorbeeld of de verwarming het doet of dat het buiten stormt. Andere factoren kunnen op het financiële vlak liggen, zoals een rekening voor reparaties aan het dak of een meevaller van de belastingdienst. Maar ze kunnen ook in het sociale domein liggen, zoals problemen met de buren. Weer andere factoren kunnen uit de biologische hoek komen, zoals ziek worden van een virus. Al deze factoren hebben een andere uitwerken op elk van de vrienden. Zo kan Tamara zich erg veel zorgen gaan maken over de financiën of kan Sanne niet slapen door de storm.

Gezond en ongezond

Wanneer iedereen op zijn best is, de verwarming werkt, het weer lekker is, er genoeg geld is en niemand griep heeft, gaat het goed in de gemeenschap en is deze gezond. Iedereen is blij en tevreden. Door de onderlinge ondersteuning kan het zo zijn dat de hypervigilantie van Henry afneemt en Casper minder catastrofeert.

Maar helaas zoals het in het leven gaat, gaat het niet altijd op rolletjes. Wanneer Henry toch weer hypervigilant wordt en Deborahs depressie de kop opsteekt, kan het allemaal wat moeilijker worden voor iedereen in de gemeenschap. Zo wordt de gemeenschap minder gezond, hoewel het van buitenaf nog prima lijkt te gaan en alles nog wel aardig goed blijft functioneren in de gemeenschap.

Helaas zal het dat kunnen gebeuren dat op een bepaald moment er een drempelwaarde wordt overgegaan en dat de gemeenschap ongezond of ziek wordt. Het is onmogelijk te voorspellen welke combinatie en niveaus van de eigenschappen van de vrienden hiervoor zorgt. De drempelwaarde kan bereikt zijn door bijvoorbeeld een combinatie van de verhoogde angstigheid van Annette, Sanne die slecht slaapt, Deborahs depressie die verergerd en dan Vera’s veerkracht erg laag is. Maar het kan ook een totaal andere combinatie zijn. Eén ding is wel waarschijnlijk, dat het niet één vriend is geweest die ervoor zorgde dat de drempelwaarde werd bereikt, maar dat het echt een combinatie is.

Problemen

Wanneer de gemeenschap ongezond of ziek wordt, begint het problemen te krijgen. Alles wordt moeilijker en sommige eigenschappen van sommige vrienden worden slechter. Dit zorgt ervoor dat de ongezonde situatie in stand gehouden kan worden of zelfs verslechterd. De drempelwaarde zal ook dalen omdat de positieve eigenschappen een minder niveau hebben en zo is de mogelijkheid om gezond te zijn verminderd.

Wanneer de gemeenschap de drempel over is en ziek is geworden, kan het soms moeilijk zijn de situatie weer te verbeteren. En weer terug over de drempel te gaan en weer gezond te worden. De kans dat dit vlot hersteld kan worden met één enkele maatregel is onwaarschijnlijk. Het is niet waarschijnlijk dat er maar één oorzaak is die aangepakt kan worden zodat alles beter wordt. Een voorbeeld. De psycholoog die met Deborah werkt aan haar depressie, heeft mogelijk niet genoeg invloed op de gecompliceerde mix van vrienden en hun eigenschappen en dus de gemeenschap. Hulp of maatregelen zijn mogelijk niet effectief zonder dat er tegelijkertijd ook wat wordt gedaan aan bijvoorbeeld de financiële situatie van de gemeenschap en de bloeddruk van Bernhard.

Richting herstel

Belangrijk is ook dat er advies wordt gegeven over hoe de gemeenschap bepaalde zaken beter zelf kan managen. Verder is het natuurlijk ook belangrijk om de negatieve eigenschappen van de vrienden te verminderen en de positieve te verbeteren. Zo hebben alle vrienden een bepaalde mate van ondersteuning nodig op verschillende manieren zodat de groep vrienden weer de drempel over kan naar een gezonde, vrolijke en productieve gemeenschap.

Aanhoudende (chronische) pijn en de gemeenschap

Wij hebben allemaal bepaalde eigenschappen als individu in ons, zoals angstigheid, depressie, hypervigilantie, slaapproblemen, positiviteit en veerkracht. Een individu kan bijvoorbeeld ook een trauma meemaken of last hebben van een lage bloeddruk. Deze eigenschappen zullen variëren en elkaar beïnvloeden, net als in de gemeenschap. Jij bent het individu, maar je functioneert vergelijkbaar met de gemeenschap en wanneer het niet goed gaat kan aanhoudende (chronische) pijn het gevolg zijn.

Bron:

Price C. (2020) The Complexity of Persistent Pain – A Patient’s Perspective. In: Anjum R., Copeland S., Rocca E. (eds) Rethinking Causality, Complexity and Evidence for the Unique Patient. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-41239-5_7

Lees ook: pijn is complex of nieuwe definitie van pijn

Taal

De taal die je leest of tegen je wordt gesproken, heeft invloed op jouw gedrag, zonder dat je dit door hebt. 95% van ons gedrag is automatisch, ongepland. Je denkt hier niet over na. Een deel van dat gedrag is gewoontegedrag. Denk aan je dagelijkse handelingen of je eetpatroon. En nu juist dat gewoontegedrag heeft invloed op je gezondheid. Denk maar aan dat eetpatroon, maar ook met roken of bewegen.

Dat taal invloed heeft op je gedrag blijkt uit diverse onderzoeken. Zo ga je langzamer lopen na het lezen van woorden als ‘rollator’, ‘bloemetjesjurk’ en ‘vergeetachtig’. Of onderbreek je vaker een gesprek tussen twee personen na het lezen van woorden als ‘assertief’, ‘onbeleefd’ en ‘interrumperen’.

Er was ook een mooi onderzoek op Amerikaanse scholen die het niet goed deden qua prestaties van de kinderen. De leraren veranderende hun taalgebruik richting de kinderen. In plaats van ‘dit heb je niet goed gedaan’ werd het ‘je bent er bijna’. En dat had een zeer duidelijk effect op de prestaties van de kinderen!

Taal beïnvloed ons, dus ook de taal die een arts of therapeut gebruikt. Die woorden doen misschien zelfs meer, omdat we er op dat moment vaak ook meer belangrijkheid aan hechten. Weet jij nog wat er verteld is over jouw klachten? Wat er aan de hand is? Hoe waren de zinnen geformuleerd? Hoe voelde die boodschap? Zat er ook hoop in of perspectief?

De woorden van een arts kunnen een enorme impact hebben. Een van mijn patiënten was al op jonge leeftijd verteld dat haar rug helemaal versleten was, dat die rug al oud was, etc. Negatieve woorden en nu kan ze niet veel en heeft ze altijd pijn. Ik zeg niet dat het alleen komt door wat de arts zei, maar ik ben ervan overtuigd dat het wel van grote invloed is geweest op het verdere verloop.

In de onderstaande video een voorbeeld van hoe de woorden van een arts (naast ook veel andere dingen uiteraard) impact hebben op het leven van iemand, klinkt dramatisch, maar kijk maar voor jezelf. Video is in het Engels en Jamie heeft een aardig accent, onder de link een samenvatting van wat hij verteld. Handig om te weten: Jamie oogt nerveus omdat hij voor een publiek van zo’n 250 mensen staat.

Mocht je het niet kunnen verstaan:

Jamie was een jaar eerder bij Peter (de man met de krullen) geweest. Hij kon toen vrij weinig, had zijn werk moeten stoppen en zijn droom als sporter (footbal) op moeten geven. Hij had al zo’n 4-5 jaar rugpijn. Er was een MRI gemaakt en zijn arts vertelde hem dat hij geopereerd moest worden, mogelijk dat hij ook geen kinderen meer zou kunnen krijgen en zijn rug zag eruit als de van een 70-jarige.

Dan zie je hoe hij bewoog een jaar eerder. Hij zal al niet goed hebben bewogen voor het gesprek met de arts, maar (verteld ook later in het gesprek) dat hij erg beschermend was geworden door het verhaal van de arts. Doordat hij nu nog banger was wilde hij echt niet met zijn rug bewegen. Gelukkig wist Peter hem te overtuigen. De boodschap die doorkwam was het voorbeeld van de pols. Met een losse, ontspannen pols kun je lekker bewegen, maar wanneer je een vuist maakt en dus ook de pols onder spanning zet, dan is dat een heel ander gevoel. En dat klikte bij Jamie waardoor hij anders kon leren bewegen en nu weer vol in het leven staat.

Denk nog eens na over het verhaal dat je hebt gehoord en nu hebt over je klachten. Helpt het jou of is het een hindernis?

Muziek

Je hebt het vast al wel eens (of al heel vaak) ervaren dat muziek en emoties met elkaar verbonden zijn. Wanneer je in een bepaalde stemming bent, zul je eerder geneigd zijn muziek op te zetten die past bij die stemming. Andersom is er de kans dat jouw stemming meebuigt met de muziek die je hoort. En dat is nou net handig! Je kunt muziek ter ondersteuning van je emoties inzetten, maar ook om in een betere gemoedstoestand te komen. Verder heeft muziek ook een positieve invloed op de gevolgen van stress. Het helpt de bloeddruk en cortisolwaardes te verlagen en je ademfrequentie en hartslag omlaag te brengen. Daarnaast kan muziek helpen om pijn te verminderen. Viva la musica!

Het blijkt namelijk dat muziek invloed heeft op bepaalde hersenstructuren die een rol spelen bij emotionele processen. Daardoor kan muziek helpen de negatieve emoties zoals zorgen, angst, rusteloosheid en nervositeit te verminderen en bijdragen aan positieve emoties zoals gevoelens van geluk. Die hersengebieden die een rol spelen bij emotionele processen spelen ook een rol bij de psychologische kant van stress, zoals het gevoel het niet meer aan te kunnen, verdriet en emotioneel controle verlies. Naast invloed op de emotionele en psychologische aspecten, blijkt muziek ook van invloed op de fysiologische aspecten van stress, zoals de verhoogde bloeddruk en de versnelde ademhaling.

Aantal tips voor het gebruiken van muziek ter vermindering van stress en pijn:

• Niet alleen muziek luisteren helpt, ook zingen, muziek maken en dansen op muziek.
• Om tot rust te komen, kan het helpen om muziek met een laag ritme te luisteren, denk hierbij aan 60-70 Beats Per Minute (BPM) of lager. Je kunt op deze site nummer zoeken bij een bepaald BPM.
• Muziekstukken als tip: Air van Bach, Clair de Lune van DeBussy, Raindrops van Chopin of Watermark van Enya.
• Muziek met een terugkerend patroon kan ook heel goed werken. Weightless van Marconi Union is hier speciaal voor gecomponeerd.
• Het kan helpen juist muziek zonder tekst uit te kiezen om naar te luisteren.
• Het helpt als je zelf controle hebt over het volume.
• Langer dan 30 minuten luisteren heeft geen meerwaarde.

Maar misschien het allerbelangrijkste: luister naar muziek die jou helpt!